Co ma wspólnego oko proroka z Grecją?
Gdy opublikowałam wpis o pamiątkach z Grecji, jako zdjęcie główne ustawiłam zdjęcie pełne amuletów z okiem proroka. Wtedy jeden z czytelników zapytał, jaki to ma związek z Grecją, skoro oko proroka pochodzi z Turcji. W tym wpisie odpowiadam na to pytanie i wyjaśniam, czym jest oko proroka dla Greków.
Skąd się wzięło oko proroka w Grecji?
Symbol amuletu z niebieskim okiem prawdopodobnie pochodzi z Turcji – w końcu Grecja była pod okupacją turecką przez 400 lat i wiele zwyczajów tureckich przeniknęło do kultury greckiej. Jednak samo wierzenie w złe oko ma swoje korzenie już w kulturze antycznej.
Do złego oka odwoływali się w swoich dziełach starożytni filozofowie Platon i Sokrates oraz pisarz Plutarch. Twierdzili, że człowiek nie powinien obnosić się ze swoim szczęściem i powodzeniem, ponieważ może wzbudzić zazdrość ludzi i bogów, którzy nie będą do niego przychylnie nastawieni. Aby uchronić się przed złym urokiem z ich strony, należało splunąć trzy razy.
Gest spluwania jest nadal obecny w życiu Greków. Podobnie zresztą jak moutza (gest piątki), która w starożytności była gestem ochrony przed czyimś urokiem lub gestem rzucania uroku na kogoś (dzisiaj ma zupełnie inne znaczenie), amulet z niebieskim okiem, który jest wszechobecny w kulturze greckiej, lub symbol penisa, który też miał moc ochrony przed okiem (na pewno widzieliście takie pamiątki w sklepach dla turystów).
Zjawisko rzucania na kogoś uroku i ochrony przed nim nie jest w kulturze europejskiej czymś nowym. Również kulturze polskiej takie zabobony nie są obce, np. Polacy odpukują w niemalowane drewno, żeby nie dopadło ich nieszczęście.
Matiasma, czyli rzucanie uroku
Wracając do samego zjawiska rzucania uroku (μάτιασμα /matiasma/), jak twierdzili starożytni, złe oko może rzucić na nas osoba, która nam zazdrości lub źle życzy. Przyjęło się, że zły urok najczęściej rzucają osoby o jasnym kolorze oczu, nawet jeśli nie czynią tego świadomie.
Przekonanie to wynika prawdopodobnie z tego, że w krajach południowych i Azji Mniejszej, czyli tam, gdzie wiara w oko jest najsilniejsza, osób o jasnych oczach jest bardzo mało. Dlatego też, co złe, zostało przypisane właśnie im.
Zły urok przejawia się tym, że boli nas głowa, nagle stajemy się osłabieni lub zmęczeni, mocno ziewamy. Wszystkie te objawy Grecy zrzucają na złe oko. Mówią, że ktoś jest ματιασμένος /matiasmenos/, czyli pod wpływem oka. Wiele razy byłam świadkiem takiej właśnie diagnozy u siebie lub u innych. Co wtedy się robi?
Trzeba kogoś odczarować, czyli zrobić ξεμάτιασμα /ksematiasma/.
Ksematiasma – zdejmowanie uroku
Istnieje kilka sposobów na zdjęcie z kogoś uroku. W każdej greckiej rodzinie jest jakaś babcia albo ciotka, która zna specjalną modlitwę na zdjęcie uroku. W takiej sytuacji najlepiej do niej zadzwonić, a ona osobiście lub przez telefon zdejmie z nas oko.
W trakcie tego rytuału zarówno osoba, z której zdejmuje się urok, jak i osoba odmawiająca modlitwę, mocno ziewają. Im mocniej, tym większe oko było nałożone na tę osobę.
Inny sposób to wizyta u księdza. Tak, u księdza. Kościół prawosławny uznaje złe oko, ale zgodnie z jego naukami tylko osoba duchowna ma moc zdjąć z nas ten czar. Podobno urok to działanie szatana, a tylko ksiądz zna odpowiednią modlitwę, żeby ten urok zdjąć. Zgoda na to, żeby osoba świecka zdjęła z nas urok, jest grzechem.
Niezależnie od tego, kto dokona ksematiasma, nie należy tej osobie dziękować ani jej płacić, ponieważ wtedy modlitwa straci moc.
Zobacz poniższy fragment filmu pt. Η Κυρά μας η Μαμή, na którym widać, jak wygląda rytuał ξεμάτιασμα.
Amulet jako ochrona przed złym okiem
Wyjaśniłam już samo zjawisko, więc pozostaje pytanie: do czego służy amulet z okiem? Amulet ma za zadanie ochronić nas przed złym okiem, czyli przed urokiem, który mogą na nas rzucić osoby zazdrosne, zawistne lub źle nam życzące.
W Grecji symbol oka znajdziemy w bardzo różnej postaci i na wielu przedmiotach: na koszulkach, na kubkach, na kalendarzach, na przedmiotach ozdobnych, na biżuterii.
Grecy wieszają oko w domu, samochodzie i wszędzie tam, gdzie mogą spotkać kogoś, kto może rzucić na nich oko.
Osobiście nie wierzę, że ktoś może rzucić na kogoś urok. Jednak samo oko bardzo mi się podoba i również mam kilka przedmiotów z tym symbolem, np. taką bransoletkę.
Słownictwo związane ze złym okiem
Na koniec podejdę do tematu od strony językowej, czyli mojej ulubionej.
Przede wszystkim w Grecji nie używa się terminu „oko proroka” (nie wiem, skąd w języku polskim się ta nazwa wzięła). Po grecku mówi się (το) μάτι /to mati/ lub (το) κακό μάτι /to kako mati/, czyli oko lub złe oko. Natomiast samo zjawisko rzucania na kogoś oka nazywa się w języku nowogreckim (το) μάτιασμα /to matiasma/, a w starogreckim (η) βασκανία /i waskanija/.
Osoba, na którą ktoś rzucił urok, powie: έχω μάτι /eho mati/ – dosł. mam oko, με μάτιασαν /me matiasan/, czyli ktoś mnie zauroczył lub είμαι ματιασμένος/ ime matiasmenos/ – jestem zauroczony/pod wpływem oka.
Gδy mówimy komuś komplement, należy od razu dadać φτου φτου φτου μη σε ματιάσω /ftu ftu ftu mi se matiaso/, żeby odepchać od tej osoby zły czar (φτου to symboliczny odgłos plucia).
***
To tyle ode mnie. Jeśli coś jest niejasne albo o czymś zapomniałam, dajcie mi znać w komentarzu. Czy Ty wierzysz w złe oko?
Świetnie wyjaśnione. Zobaczyłam to w domu mojej siostry na scianie i zaczęłam drążyć, bo ona nie umiała mi odpowiedzieć na pytanie co to i po co Ci.
Teraz już wszystko wiem 🙂
Dziękuję! Miło, przejrzyście, konkretnie. Brawo.
Dziękuję!
Fajny wpis , ja również nie wierzyłam , że można na kogoś rzucić urok . Aż do czasu gdy teściowa greczynka na moje złe samopoczucie i ból głowy odpowiadała :”έχεις μάτι” , odprawiała modlitwę a mnie uporczywe objawy ustępowały.
Dzień dobry
Cieszę się że znalazłem Pani blok . Jestem fanem Grecji mieszkałem dość długo, pracowałem i uczyłem się greki nowożytnej .Do dziś jest to moje hobby . Gdyby Pani napisała artykuł o słowie Eureka – ja doszedłem do znaczenia jak poznałem grecki , pani blogerzy tez powinni poznać to magiczne i proste słowo i kolosalnej róznicy w transkrypcji. W Polsce niestety nie ma języka greckiego w szkołach bo wyrazy greckie używane w języku polskim są rażące, a wymowa powinna być grecka bo są wyrazami greckimi , Czy Pani ma podobną opinię ? Pozdrawiam serdecznie Tadeusz
Oko proroka wzięło się stąd, że nie można w islamie przedstawiać postaci proroka więc tylko jego oko malują.
Ha, to teraz już rozumiem czemu w wielu sklepach z pamiątkami na Krecie było pełeno figurek z drewna przedstawiających męskie przyrodzenie. Widok co najmniej dziwny, ale co kraj to obyczaj 😀
Starożytni Grecy nie wstydzili się swojego ciała 🙂 Co ciekawe, koleżanka z Włoch powiedziała mi, że we Włoszech mężczyźni nawet dzisiaj, aby ochronić się przed złym urokiem, łapią się za przyrodzenie. W ten sposób nie potrzebują nosić ze sobą mati, bo amulet mają zawsze ze sobą 😀
Bardzo dziękuje za ciekawy i fajny artykuł, słówka zapisuje do podręcznego kajetu.:)
Własnie dzisiaj w dawno nie używanej torbie znalazłam lekko podniszczony brelok do kluczy z okiem :), muszę koniecznie go ,, odrestaurować”:)) Serdecznie pozdrawiam.
Cieszę się, że wpis był przydatny 🙂
Co kraj to obyczaj. Nie trzeba się tak denerwować p.Agnieszko.My pukamy w niemalowane,mamy czarnego kota którego nie lubimy gdy przebiegnie nam drogę. Coraz więcej mam przywiązuje czerwone kokardki do wózków swoich maluchów.A i kapłan w imię Jezusa odprawia egzorcyzmy. Raczej nie wierzę w ,,złe oko,, ale mam ich całkiem sporo?Z każdego wyjazdu przywożę bransoletkę,breloczek do kluczy itp.W samochodzie też jest i to całkiem spore.Lubię na nie popatrzeć i od razu wracam wspomnieniami do Grecj???
Bardzo dziękuję. Jak zawsze, przeczytałam z zainteresowaniem 🙂
Bardzo mi miło!
Ciekawe ☺
Dziękuję!
Zaneta
Zabrzmi to moze infantylnie Ale stalo sie.
Zakochalam sie w Greku.
Chce musze nauczyc sie szybko J.Greckiego.Byloby cudownie wyrazic swoje uczucia w jezyku UkochanegoGdzie szukac podstaw.
Pisowni , alfabetu,wymowy.Dziekuje
To wspaniale, że się zakochałaś! To piękne uczucie! Na blogu znajdziesz różne wpisy o alfabecie, o podstawowych słowach, nawet słowniczek miłosny. Tutaj je podlinkowałam, ale wpisz w wyszukiwarce na górze strony to, co Cię interesuje i znajdziesz. A jeszcze więcej materiałów jest w moim sklepie 🙂 Powodzenia!
To gratuluję.
Jeśli jakimś cudem wciąż jesteś szczęśliwa i zakochana , opisz to .
Grecy to przystojni podobno faceci . Potrafią oczarować kobietę. Jednak w odróżnieniu do innych ,, srodziemnomorskich facetów,, posiadają wspaniałą cechę nie robienia niczego , gdzie to kobieta robi wszystko . Mamusia, babusia , żona 😀😀 . A to jeszcze z czasów antycznych i głównie ze Sparty. Tylko wtedy już male dzieci męskie;)) były szkolone do walki . Ale wtedy do kobiet , żon ,matek etc.. panował szacunek . Teraz patrząc na to ,,Od kuchni ,, powiem Tobie , że zwyczaj pozostał jednak z szacunkiem gorzej ,zwłaszcza gdy ukochany pochodzi
z Mani. Poczytaj pooglądaj ludzi . Fakt , Ellada jest częścią UE dłużej niż my , jednak postęp jakby starożytny. W sumie w tym pięknym kraju nie ma pracy , bo niby gdzie ? Dziewczynom wydaje się, że tu tylko plaże i romantyczne życie. Pewnie , że się zdarza . Ale markety , gdzie kobiety pracują po 12 15 godzin zastąpiły piękne małe sklepiki nawet w dużych miastach . Wyobraź sobie ich życie. Grecja to też zima . Wtedy już tak cudnie nie jest . Zwłaszcza ma wyspach . Kocham Grecję, przeczytałem mitologię w wieku 6 czy 7 lat . I pierwszy raz przyjechałem tu 30 lat temu . A teraz już sobie mieszkam . Z ukochaną i jej synem ,pół Grekiem. Polskiego nie zna , tatuś z Mani . Syn lat 15 . Historii Grecji , fizyki , biologii, geografii i wielu innych nauczył się ode mnie ( angielski ma ok) . Takich pięknych (sic!) Historii jest mnóstwo, tylko te kobiety nie mają siły na pisanie o tym na swoich blogach . Tyle.
Tak na koniec….
Kiedy jakoś poinformował Cię, jaką wspaniałą i piękna oraz mądrą kobietą jesteś, splunął 3 razy ? Jeśli nie to kłamał 😁😁😁😁
Szczęścia życzę… tfu tfu tfu .
Co za koszmar i glupota?
Jeszcze jak czytalam na pkczatku i moalo tez charkter legendy to bylo do przejscia.
Ale przy fragmencie ze trzeba iac do ksiedza wymieklam.
Bo niby na modlitwe. A potem hop znow zabobon – nie mozna z to dziekowac…
To po cholere isc do ksiedza jak do magika?
Kaplan jesli sie modli robi to w imie Jezusa Chrystusa a nie jako czarodziej.
Zenujace.
Bardzo plytkie i porostu niezbyt madre.
Trzeba bylo napisac to w formie legendy i darowac sobie chociaz ten fragment o ksiedzu….
Rozumiem, że się denerwujesz na kościół prawosławny, który uznaje te zabobony i jeszcze ma dla nich specjalny rytuał? 🙂 To nie jest legenda, tylko rzeczywistość, w której żyją Grecy.
Cuudownie ze wyjasniasz przystepnie ,prosto i zrozumiale.Dziekuje
Z dużym zainteresowaniem przeczytałam Pani artykuł. Dziękuję za te ciekawe informacje. Właśnie wybieram się na tydzień do Grecji. Podczas tegorocznego urlopu na Korfu , zupełnie inaczej niż podczas poprzedniego pobytu, spojrzę na ,,złe oko”. Pozdrawiam serdecznie.
Dziękuję. Złe oko jest obecne w życiu Greków, więc na pewno warto wiedzieć o nim co nieco. Pozdrawiam również 🙂