Wyrażenia z mitologii greckiej cz. 2

W pierwszej części wpisu o wyrażeniach mitologicznych pisałam o jabłku niezgody, syzyfowej pracy, objęciach Morfeusza, koniu trojańskim i innych. Ten wpis zawiera kolejne wyrażenia z mitologii, które używamy w języku polskim.

Róg obfitości – symbol dostatku i obfitości. Zeus, jako małe dziecko, wychowywał się pod opieką kozy Amaltei. Pewnego dnia kozie złamał się jeden róg. Zeus pobłogosławił go i od tej pory róg napełniał się wszystkim, czego zapragnął jego posiadacz.

W języku greckim są dwie wersje tego wyrażenia: το κέρας της Αμάλθειας /to kieras tis amalthias/, czyli róg Amaltei, oraz το κέρας της αφθονίας /to kieras tis afthonias/, czyli róg obfitości (ale jest rzadziej używane).

Paniczny strach – panika, nagły napad lęku, przerażenia. Pan należał do orszaku boga wina Dionizosa. Słynął z ogromnej brzydoty i bardzo kochliwego serca. Powodował popłoch wśród nimf, które na jego widok uciekały jak najdalej. Stąd też takie przerażenie nazywa się panicznym.

Pan nazywa się ο Παν /o pan/ lub ο Πάνας /o panas/. W języku greckim nie ma wyrażenia z nim związanego, istnieje tylko słowo ο πανικός /o panikos/ czyli panika, co ma to samo znaczenie, co w języku polskim.

Scylla i Charybda – znaleźć się w sytuacji, w której każdy wybór jest zły, sytuacja bez wyjścia. W takiej sytuacji znalazł się Odyseusz powracający do Itaki. Musiał przepłynąć wąską cieśninę strzeżoną przez dwa potwory: Scyllę i Charybdę. Odyseuszowi udało się przepłynąć, tracąc po drodze 6 osób ze swojej załogi.

Η Σκύλλα και η Χάρυβδη /i skila kie i hariwdhi/ to grecki odpowiednik tego wyrażenia. Najczęściej mówimy ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη /anamesa sti skila kie ti hariwdhi/, czyli pomiędzy Scyllą a Charybdą.

Wieniec laurowy – symbol zwycięstwa. Wieńcem laurowym ozdabiano głowy zwycięzców na igrzyskach w Grecji i Rzymie.

Dlaczego akurat „laurowy”? Grecki bóg Apollo zakochał się w Dafne (imię Δάφνη /dhafni/ oznacza „laur”), niestety dziewczyna nie odwzajemniała jego uczuć. Chcąc uciec od Apolla, poprosiła swojego ojca, aby jej pomógł. Jej ojciec, bóg rzeki, zamienił ją w drzewo laurowe. Na pamiątkę swojej ukochanej Apollo z gałęzi drzewa uplótł wieniec, który odtąd zdobił jego głowę. Od tej pory w igrzyskach organizowanych w Delfach na część boga Apollona zwycięzcom nakładano na głowę wieniec laurowy.

Po grecku mówi się το δάφνινο στεφάνι /to dhafnino stefani/, czyli dosłownie laurowy wianek.

Woda letejska – woda z rzeki Lete, której wypicie przynosiło zmarłym zapomnienie przeszłości przed przejściem na drugą stronę Hadesu. Po grecku mówi się το νερό της Λήθης /to nero tis lithis/, czyli woda Lete. (Η) λήθη /i lithi/ to starogreckie słowo oznaczające zapomnienie. Nie należy mylić z podobnym słowem (το) λίθος /to lithos/, które oznacza kamień.

Złote Runo – skóra mitycznego skrzydlatego, złotego barana Chrysomallosa – cel wyprawy Argonautów. Była ona powieszona na dębowym drzewie w gaju Aresa, gdzie pilnował go smok. Zabrał je stamtąd Jazon. W znaczeniu przenośnym oznacza bogactwo, majątek, wielkie sprawy, rzeczy trudno osiągalne.

Po grecku powiemy το χρυσόμαλλο δέρας /to hrisomalo dheras/, czyli skóra Chrysomallosa. Słowo δέρας pochodzi ze starogreki i jest używane współcześnie tylko w tym wyrażeniu. Χρυσόμαλλος /hrisomalos/ oznacza złotowłosy i często można spotkać to słowo w literaturze.

Drakońskie prawo – bardzo surowe, okrutne prawo. Od imienia Drakona – prawodawcy ateńskiego, który sporządził restrykcyjny kodeks karny.

Po grecku wyrażenie to brzmi οι δρακόντειοι νόμοι /i dhrakondi nomi/, ale co ciekawe, częściej usłyszymy inne wyrażenie z przymiotnikiem δρακόντιος, a mianowicie τα δρακόντεια μέτρα /ta dhrakondia metra/, czyli drakońskie środki.

Nić życia – nić ludzkiego życia, którą przędły i przecinały Mojry, czyli boginie losu. Po grecku powiemy το νήμα της ζωής /to nima tis zois/. Wyrażenie to występuje zazwyczaj w połączeniu z czasownikiem κόβω /kowo/ – ucinać, przecinać.

Οd imienia Mojr pochodzi słowo το μοιραίο /to mireo/, co oznacza coś nieuchronnego, zwłaszcza śmierć. Podobne znaczenie ma przymiotnik ο μοιραίος /o mireos/.

***

Mimo że jest to już drugi wpis o wyrażeniach mitologicznych, nadal nie wyczerpuje on tematu. Dajcie znać, czy chcecie następną część z kolejnymi wyrażeniami. Jeśli tak, jakie wyrażenia chcecie, żebym opisała?