Kawa grecka (ellinikos kafes) – ulubiony napój Greków
Nastał październik, a wraz z nim krótsze, chłodniejsze dni. Nawet w Grecji było już chłodniej przez kilka dni. Najlepszym napojem na poprawę humoru w taką pogodę jest kawa, a jeszcze lepiej, jeśli jest to kawa grecka – ελληνικός καφές /elinikos kafes/. O kulturze picia kawy i kawie greckiej pisałam już tutaj, ale myślę, że z okazji Światowego Dnia Kawy, który był 1 października, warto dodać kilka słów więcej.
Dlaczego kawa grecka, a nie turecka?
Wiele osób spoza Grecji buntuje się, słysząc nazwę „kawa grecka” w odniesieniu do kawy tureckiej. I pewnie mieliby rację, ponieważ kawa grecka i kawa turecka to prawie to samo, ale w tym miejscu należy przypomnieć sobie historię stosunków tych dwóch narodów.
Grecja była pod okupacją turecką przez 400 lat. Wtedy też Turcy nauczyli Greków pić kawę. Grecy tak bardzo się rozsmakowali w kawie tureckiej, że jako pierwsi zaczęli sprzedawać gotową mieloną kawę do przyrządzenia w domu. Był to pomysł braci Loumidis, których marka Λουμίδης Παπαγάλος (Loumidis Papagalos) do dzisiaj kojarzy się z dobrą kawą, a ich slogan jest znany nawet małym dzieciom.
Do połowy lat 50. dwudziestego wieku kawę tę nazywano turecką. W 1955 roku, gdy Turcy wygnali Greków ze Stambułu (nazywanego przez Greków Konstantynopolem), relacje tych dwóch krajów znacznie się pogorszyły. W ramach protestu Grecy postanowili wymazać ze swojego słownika wszystkie wyrazy, które kojarzyły się z Turcją, między innymi kawę turecką, którą zamienili na grecką. Po inwazji tureckiej na Cypr w 1974 roku kawa grecka na stałe zagościła w języku greckim, ponieważ już samo wymawianie słowa „Turcja” w jakiejkolwiek formie zostało od wtedy uznane za politycznie niepoprawne.
Aby rozprzestrzenić użycie zwrotu kawa grecka, zamiast kawa turecka, w telewizji pojawiły się reklamy, takie jak ta poniżej, pokazujące greckie morze, słońce i szczęśliwych Greków pijących kawę. Na końcu narrator wypowiada zdanie: Ζούμε στην καλύτερη χώρα του κόσμου. Πίνουμε τον καφέ μας…ελληνικό /zume stin kaliteri hora tu kosmu · pinume ton kafe mas eliniko/, czyli Żyjemy w najpiękniejszym kraju świata. Pijemy kawę…grecką.
Jak przyrządzić kawę grecką?
Tradycyjnie kawę parzy się w tygielku (najlepiej miedzianym) zwanym μπρίκι /briki/ podgrzewanym na piasku. Taka taca z gorącym piaskiem nazywa się χόβολη /howoli/. Dzisiaj ten sposób parzenia jest raczej niepraktykowany ze względu na jego czasochłonność.
Przepis:
- Mała filiżanka
- 1 czubata łyżeczka kawy greckiej
- Wody tyle, ile się zmieści w filiżance
- Cukier wedle upodobania
Wstawiamy briki na gorący palnik (najlepiej gazowy, ponieważ łatwiej jest kontrolować jego temperaturę). Wlewamy wodę, wsypujemy kawę i cukier. Mieszamy, aż wszystkie składniki się połączą. Następnie zostawiamy kawę, aby się wolno zaparzyła, ale już jej więcej nie mieszamy. Gdy kawa zacznie się unosić, zdejmujemy ją z ognia i przelewamy do filiżanki, uważając żeby nie zepsuć tworzącej się pianki – καϊμάκι /kajmaki/. To właśnie pianka świadczy o tym, czy kawa się dobrze zaparzyła.
Kawę podajemy ze szklanką wody i czymś słodkim. Często tym słodkim są κουλουράκια /kulurakia/ lub γλυκό του κουταλιού /ghliko tu kutaliu/.
Ciekawostka: Dawniej mówiło się, że jeśli dziewczyna potrafi zaparzyć prawidłowo kawę po grecku, jest idealnym materiałem na żonę.
Ile słodzisz?
Podczas zamawiania kawy w kawiarni czy też u kogoś w domu, musimy od razu powiedzieć, ile słodzimy. Po grecku istnieje kilka poziomów „słodkości”:
- σκέτος /skietos/ – bez cukru.
- με ολίγη /me oligi/ – pół łyżeczki cukru
- μέτριος /metrios/ – z jedną łyżeczką cukru
- γλυκός /ghlikos/ – z dwiema łyżeczkami cukru
Dla prawdziwych smakoszy kawy po grecku istnieje też kilka innych sposobów zamawiania, np. βαρύς /waris/, βραστός /wrastos/ czy μερακλίδικος /meraklidhikos/. Każde z tych słów sugeruje inny sposób przyrządzenia kawy, np. meraklidhikos gotuje się na bardzo małym ogniu przez 20 minut. Kawa taka ma zupełnie inny smak i aromat.
Wróżenie z kawy
Z grecką kawą wiąże się też zwyczaj wróżenia – καφεμαντεία /kafemandija/. Po wypiciu kawy na dnie zostaje gęsty osad, który po odwróceniu filiżanki zaczyna spływać powoli po jej ściankach. Z takiej zabrudzonej filiżanki można podobno odczytać przyszłość.
Jest to bardzo popularny zwyczaj i często można usłyszeć od starszych kobiet, które się na tym znają, zapytanie: Να σου πω τον καφέ; /na su po ton kafe/, czyli coś w stylu „Powróżyć ci z kawy?”
Grecka kawa sprzyja długowieczności
Najnowsze badania przeprowadzone na mieszkańcach Ikarii dowodzą, że grecką kawę można uznać za eliksir młodości. Podobno wpływa ona pozytywnie na układ krążenia, zmniejszając ryzyko choroby wieńcowej serca. Mieszkańcy wyspy żyją dłużej niż mieszkańcy innych części Europy. Osoby powyżej 90 lat stanowią 1% populacji tej wyspy, czyli 10 razy więcej niż na terenie całej Europy.
Badania potwierdziły, że to właśnie osoby, które piły grecką kawę, a nie żadną inną, cieszą się dłużej zdrowiem i żyją wiele lat. Mam nadzieję, że ten argument przekona i Was do spożywania kawy po grecku. Γεια μας! /ja mas/ – Na (nasze) zdrowie!
Czy lubicie kawę grecką? A może preferujecie inne rodzaje kaw (frappe, freddo itp.)? Dajcie znać w komentarzu.
Podobał Ci się ten wpis?
Zobacz, gdzie jeszcze możesz mnie obserwować:
Zapisz się też na bezpłatne Listy z Grecji po jeszcze więcej ciekawostek o Grecji i języku greckim.
namiastka Grecji w domu! Codziennie w briki i oczywiście grecką kawą! I wspomnienia z cudownych słonecznych wysp i leniwych kafeterii gdzie spijaliśmy kawę!
Witam,
A ja tak naprawdę takiej prawdziwej po grecku jeszcze nie piłam. Trzeba nadrobić zaległości:)
Osobiście kawy nie piję, ale spróbować warto 🙂
Co do przybycia kawy do Europy…
Po zwycieskiej bitwie pod Wiedniem, pewien szlachcic który wykazał się w walce zapytany przez króla Jana co chce za swoją waleczność, odrzekł nic poza zapasem kawy jaki przywieżli turcy ze sobą. Pytał okawę gdyż wcześniej spędził kilka lat w tureckiej niewoli i tam ją poznał.
Kulczycki kawę otrzymał i…założył pierwszą kawiarnię we Wiedniu. Istnieje ona do dzisiaj.
Wiedeńczycy uhonorowali Kulczyckiego rzeźbą na budynku przy Favoritenstrase 64.
Dodam jeszcze że najlepsza chałwa w Atenach jest na Drapetsonie , Agiou Dimitriou 1, Pireus.
Na temat historii kawy w Turcji i Grecji:
Picie kawy ma rodowód z Aleksandrii gdzie była przywożona jako nie parzone ziarna z Etiopii i tam zaczęto pażyć i pić ją i stąd dostała się do Konstantynopola przez Greków których wtedy b. dużo mieszkało tam, gdzie ją ssprzedawali w greckich kawiarmniach a głownie ją pili grecy bo tureccy muzułmanie mogli pić tylko herbate i tak te ż jekszość st i dzisiaj w Turcjigdzie większąść miszkańców pije tylko herbatę a nieliczni pija kawę „turecką” a jak już piją zwłaszcza młodśi to jak i w Polsce już niepiją lanej jak kiedyś ale to co pszyszło z zachodu. Do Europy kawa przyszła przez Wiedeń jak Tureckie wojsko chciało zdobyć miasto a nie dał im tego osiągnąć Król Sobieski. Razen z tureckim wojskiem pod Wę iedniem znależli się pić kawę Wiedeńczycy dla których greccy kawiarze od których nauczyli si się pić kawę Wiedeńczycy i od których przejeli ten nawyk inni europejczycy. A w Polsce kawę zaczeli serwować najprawdopodobnie też Grecy którzy w wielu miastach Polskich, Zamość, Kalisz, Lwów, Poznań. i.. rozprpowdzali wino głównnie z Chios i Krety a wino sprowadzali greccy kupcy którzy główni zamiszkiwali we Lwowie i stąd przesyłał po całej Polsce i dalej aż po Amsterdam. Razem z winem też sprowadzali kawę . To tak krótko ale wypada to udukomentować z historycznych źródeł … Piszę to aby namieszać ten temat i sprowokować dyskusję – może ktoś zna ten temat lepiej…..
Jedna z moich ulubionych kaw to Cappuccino Freddo 🙂
A czy taką kawę można zamówić z mlekiem? Co by Grecy na to powiedzieli? 🙂
Wiele lat temu Grecy próbowali unowocześnić kawę grecką poprzez wprowadzenie opcji z mlekiem, ale pomysł się nie przyjął 🙂 Więc trzeba ją pić bez mleka.
Całe życie pod górkę 😉
Mam nawet briki od koleżanki z Erasmusa. Kiedyś przywiozła do akademika kawę i pichciłyśmy. 🙂 Ja poproszę me oligi ! 🙂
Super!
Πρέπει να μάθω πώς να κάνω τον τέλειο ελληνικό καφέ …
Bardzo ciekawa jest historia nazwy kawy po Grecku! Zauważyłem też że po angielsku mówi się „Turkish delight” na lukumi (λουκούμι), ale nie przeszkadza to grekom uważać to za własny słodycz 😉
Grecy przywłaszczyli sobie wiele rzeczy i jeszcze się kłócą, jak ktoś im zwróci uwagę, że wzięli to od Turków 🙂
Ελληνικό καφεδάκι – μου αρέσει !